2020 оноос хойш дэлхий даяар улаанбурхан өвчний тохиолдол гурав дахин, улаануудын халдвар хоёр дахин нэмэгджээ
1963 онд улаанбурхан өвчний эсрэг вакциныг анх бүтээсний ачаар 2000-аад он гэхэд АНУ-д улаанбурханыг устсан өвчний тоонд оруулж байсан бол 2014 онд Монгол Улс мөн устгаснаа зарлаж байлаа. Гэсэн ч дархлаажуулалтын түвшин буурсантай холбоотойгоор тус халдварт өвчин энэ онд зөвхөн Монгол гэлтгүй дэлхийн олон оронд эргэн дэгдэж, нийгмийн эрүүл мэндэд аюул занал учруулж эхэллээ.
2025 оны дөрөвдүгээр сарын хоёрны байдлаар Монгол Улсад улаанбурхан өвчний лабораториор батлагдсан 220, сэжигтэй 114 тохиолдол бүртгэгдээд байна. Сар орчмын өмнө батлагдсан тохиолдол зургаа байсантай харьцуулахад энэ нь эрс өссөн үзүүлэлт юм.
Өвчлөл хэрхэн дахин тархав?
Вакцинжуулалтын аян, тархалтын хариу арга хэмжээг хурдтай авч эхэлснээр 2000-2021 оны хооронд дэлхий даяар улаанбурхан өвчнөөс үүдэлтэй нас баралтын тоо огцом буурч байжээ. Хэдий тийм боловч сүүлийн жилүүдэд дархлаажуулалтын түвшин буурч, ахиц зогсонги байдалд орсны зэрэгцээ цар тахлын улмаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ тасалдах болсноор улаанбурханы тохиолдлын тоо өсөж эхэлсэн байна. 2020 оноос хойш дэлхий даяар улаанбурхан өвчний тохиолдол гурав дахин, улаануудын халдвар хоёр дахин нэмэгджээ. 
Дэлхийн хүүхдүүдийн 75-аас бага хувь нь ДЭМБ-аас зөвлөсөн улаанбурханы эсрэг вакцины хоёр дахь тунг хийлгэсэн болохыг тус байгууллага өнгөрсөн оны 11 дүгээр сард анхааруулж байлаа. Нийтийг хамарсан улаанбурханы халдвар тархахаас сэргийлэхийн тулд хоёр тунгаар 95 хувийн дархлаажуулалт хийх шаардлагатайг мөн онцолж байсан юм.
Дархлаажуулалтад хамрагдсан хүмүүс нэмэлт тун хийлгэх шаардлагатай юу?
Улаанбурхан, улаануудын халдварын эсрэг хоёр тун вакцин хийлгэсэн иргэдийг хангалттай дархлаа тогтсон гэж үздэг. 1957 оноос өмнө буюу улаанбурхан өвчний  халдвар түгээмэл байх үед төрсөн хүмүүсийг мөн байгалийн дархлаатайд тооцдог байна. Харин 1960-аад онд идэвхгүйжүүлсэн вакцин хийлгэсэн хүмүүст нэмэлт тун шаардлагатай болж магадгүй гэж үздэг. Тухайн үед одоогийн өндөр үр дүнтэй вакцин бус, улаанбурханы амьгүй вирусээс гаргаж авсан вакцин хийдэг байжээ.
Улаанбурхан хэр аюултай вэ?
Улаанбурханы халдвар нь бие махбодод тархахаасаа өмнө амьсгалын замыг өвчлүүлдэг, халдварлах чадвар хамгийн өндөртэй вирусүүдийн нэг юм. Вакцин хийлгээгүй 10 хүн тутмын ес  нь халдвартай хүнтэй хавьтсан тохиолдолд шууд халдвар авах боломжтой. Улаанбурханы халдвар нь халуурах, арьсан дээр тууралт гарах зэрэг шинж тэмдгээр илэрдэг. Харин хүндэрсэн тохиолдолд сонсгол, хараа муудах, уушгины хатгалгаа, мөн үхэлд хүргэж ч болох тархины үрэвсэл үүсгэх аюултай аж.
2023 онд дэлхий даяар улаанбурханы 10.3 сая батлагдсан тохиолдол, халдвараас үүдсэн 107 мянга 500 нас баралт бүртгэгдсэнийг ДЭМБ мэдээлсэн юм. Ялангуяа вакцинд хамрагдаагүй болон нэг тун хийлгэсэн тав хүртэлх насны хүүхдүүдийн дунд тархалт өндөр байжээ.
Улаанбурхан нь нярай хүүхэд болон хавдрын эмчилгээнээс үүдэн дархлаа нь суларсан насанд хүрэгчдэд хүндээр тусдаг байна. Хэрэв жирэмсэн үед улаанбурханаар өвчилбөл зулбах, дутуу төрөх зэрэг эрсдэлтэй. 
Түүнчлэн хүний биед орсон вирусийг таньж, устгахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг B эс рүү улаанбурханы вирус довтолж сулруулдаг тул халдвар авсны дараа олон жилийн турш дархлаа муудах эрсдэл үүсгэдэг байна. Ховор тохиолдолд улаанбурханы вирус тархинд үлдэж, анх халдвар авснаас удаан хугацааны дараа үхэлд хүргэх өвчлөл үүсгэх магадлал бий.
Улаанбурхан өвчний вирус хэрхэн халдварладаг вэ?
Халдвартай хүний амьсгалсан, ханиасан, найтаасан өрөөнд ердөө хоёр цаг байхад л халдвар авах эрсдэлтэй. Мөн өөрт нь аливаа шинж тэмдэг илрээгүй хүнээс ч бусдад халдварлаж болно.
Улаанбурханы вакцин аутизм үүсгэдэг үү?
Үгүй. Улаанбурханы халдварын эсрэг вакцины эхний тунг хийлгэх тохиромжтой үе нь ихэнх тохиолдолд хүүхдэд хөгжлийн эмгэгийн шинж тэмдэг анх илрэх үетэй давхацдаг учир зарим эцэг эхчүүд буруу ойлголттой болсон байдаг.
Улаанбурханы вакциныг аутизмтай холбосон 1998 оны судалгааны үр дүн хуурамч байсан нь батлагдсан. Тус судалгааг гаргасан судлаач Эндрю Уэйкфилд хариуцлага алдсан, буруу мэдээлэл тараасан үндэслэлээр Их Британид эмчлэх эрхээ хураалгаж байжээ. Түүнээс хойш хийгдсэн судалгаанууд аутизм болон вакцин хоорондоо ямар ч хамааралгүй гэдгийг удаа дараалан баталсан юм.
Улаанбурханы вакцины сөрөг талууд юу вэ?
Улаанбурхан, улаануудын халдвараас сэргийлэх MMR төрлийн вакцин нь эрсдэлийн түвшин маш бага. Эхний тунг хийсний 93 хувийн дархлаа үүсдэг. Харин хоёр тун хийлгэсний дараа 97 хувийн дархлаа үүсгэдэг тул одоо ашиглагдаж буй хамгийн үр дүнтэй вакцинуудын нэгт тооцогддог.
Харин вакцин хийлгэсний дараа өсвөр насны охид болон энэ төрлийн вирусийн дархлаагүй эмэгтэйчүүдэд гар хөндүүрлэх, халуурах, бага зэрэг тууралт үүсэх, түр хугацаанд үе мөчөөр өвдөх зэрэг шинж тэмдэг илэрч болзошгүй. 
10 мянгад дөрвөн удаа буюу маш ховор тохиолдолд буюу хэт өндөр халуурснаас үүдэлтэй таталт өгч магадгүй ч урт хугацааны нөлөө байхгүй.
Ноцтой харшлын урвал мөн ховор тохиолдох ч антибиотик неомицин-д харшилтай өвчтөнд илэрч болзошгүй. Тиймээс энэ төрлийн харшилтай хүмүүс вакцин хийлгэхээс зайлсхийх хэрэгтэй.
Улаанбурхан өвчний халдварыг хэрхэн эмчлэх вэ?
Улаанбурханы халдварт тодорхой эмчилгээ байхгүй. Харин шинж тэмдгүүдийг намдаах, дархлаа дэмжих эмчилгээ 7-10 хоног хийгдэнэ. Өдөрт 6-8 аяга ус ууснаар шингэнээ нөхөх боломжтой. Мөн хоолойн өвдөлт, ханиалга намдаахад агаар чийгшүүлэгч ашиглаж байна. 
Улаанбурханы халдвар авсны дараагаар хүн тус вирусийн эсрэг бүтэн дархлаатай болдог.
Jessica Nix, Jason Gale ( П.Түмэнзаяа)

Нийтэлсэн огноо2025-04-02